کدام بیماری بیش از «کرونا» قربانی می‌گیرد؟

بر اساس برآورد صورت گرفته ۴۰ درصد از مردم کشور از بیماری فشار خون خود اطلاعی ندارند و حتی نیمی از افرادی که از فشار خون خود مطلع هستند نیز آن را کنترل نمی کنند و به دنبال درمان نیستند.

در طرح ملی کنترل فشار خون، افرادی که زیر پوشش قرار گرفتند که وضعیت فشارخونشان از 3 حالت خارج نیست و برای هر یک از وضعیت ها هم پیش بینی های لازم از مشاوره تا ارجاع به پزشک و اقدامات درمانی اندیشیده شده بود. افرادی که در این طرح سنجش از فشار خون طبیعی برخوردارند، بسته‌های آموزشی دریافت می‌کنند تا بتوانند بر اساس آن، سبک زندگی و تغذیه خود را اصلاح و کنترل کنند و از این طریق در معرض فشارخون بالا قرار نگیرند.

افرادی که فشار خون آنها با سنجش در این طرح اندکی بیشتر از حد طبیعی است به این معناست که در معرض خطر قرار دارند و برای این افراد علاوه بر اینکه بسته‌های آموزشی و توصیه‌های مورد نیاز تهیه شده است که ارائه می‌شود، در عین حال به پزشک ارجاع داده می‌شوند تا اقدامات پیشگیرانه برایشان انجام شود.

دسته سوم افرادی هستند که در طرح سنجش مشخص می‌شود دارای فشار خون بالا هستند. این افراد مستقیم به پزشک ارجاع داده می‌شوند تا مراحل درمان و دریافت دارو را طی کرده و تحت مراقبت قرار گیرند.

کارشناسان و صاحبنظران حوزه بهداشت معتقدند که فشار خون یکی از مهم ترین منشاء خطر ابتلاء به بیماری‌های غیر واگیر محسوب می شود و کنترل آن گام مؤثری در مسیر رسیدن به اهداف سند ملی کنترل و پیشگیری بیماری‌های غیرواگیر است. آنان بر این باورند که سبک زندگی افراد در بروز فشار خون بالا و بیماری‌های ناشی از آن نقش اساسی دارد و باید نسبت به تغییر وضع موجود تلاش مضاعفی صورت گیرد. سال گذشته ۱۰ میلیون نفر در جهان به علت ابتلاء به فشار خون و عوارض آن جان خود را از دست دادند و در ایران ‏نیز برآورد می‌شود حدود ۱۵ میلیون نفر‬ مبتلا به عارضه فشار خون بالا باشند.

اکنون حدود یک سال از اجرای طرح ملی کنترل فشار خون می‌گذرد و با توجه به شیوع بیماری کرونا برای بررسی نتایج این طرح و تاثیر گذاری بیماری کرونا بر روند اجرای این پروژه ملی با افشین‌ استوار، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیر واگیر وزارت بهداشت گفت‌وگو کردیم.

*3 هدف اصلی بسیج کنترل فشار خون

 آقای دکتر اکنون حدود یک سال از آغاز بسیج ملی کنترل فشار خون می‌گذرد، دستاوردهای این طرح چه بود؟

بسیج ملی فشار خون که در سال گذشته در چنین روزی آغاز شد نزدیک به چهار ماه طول کشید که برای اجرای این طرح در مرحله اول آگاه سازی و آماده سازی مراکز ارائه خدمت و تیم های اندازه گیری فشار خون را در سراسر کشور داشتیم که داوطلبین و همکارانمان آموزش‌های لازم را در این زمینه دیدند و پس از ماه مبارک رمضان طرح اندازه‌گیری فشارخون آغاز شد در قالب این طرح توانستیم به مردم درباره سه موضوع آگاهی دهیم اول از همه اینکه عوامل خطر فشار خون را به مردم بشناسیم و به آنها توضیح دهیم که مواردی مانند مصرف بیش از اندازه نمک، چاقی و فعالیت ناکافی بدنی می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.

*عواقب کنترل نشدن فشار خون

در مرحله دوم به مردم اهمیت اندازه‌گیری مرتب و به موقع و تشخیص فشار خون بالا را گوشزد کردیم و اعلام کردیم که در صورت ابتلا به فشارخون باید این بیماری کنترل شود و اگر به هر دلیلی کنترل نشود و فرد از بیماری خود مطلع نباشد عواقب آن گریبان گیر بیمار خواهد شد، از جمله عوارض آن می‌توان به سکته‌های قلبی و مغزی و بیماری‌هایی مانند آلزایمر اشاره کرد. ما تلاش کردیم در این سه موضوع به مردم آموزش‌های لازم را بدهیم، پس از اجرای کمپین نزدیک ۳ میلیون نفر از افرادی که فشار خون بالا داشتند و یا تشخیص داده نشده بودند یا فشار خون آنها کنترل نشده بود شناسایی شدند سپس همکاران ما در سراسر کشور با دریافت مشخصات، با آنها ارتباط برقرار کردند و آنها را به مراکز بهداشتی برای تشخیص قطعی فراخوان دادیم.

*کرونا ارائه خدمات به مبتلایان را متوقف کرد

شما از کنترل و پایش وضعیت سلامت مبتلایان سخن گفتید، شیوع کرونا این روند را مختل نکرد؟

پس از این رویداد در صورتی که افراد فشار خون قطعی داشتند برای آنها درمان آغاز شد و این پروسه درمان تا اسفند سال گذشته ادامه داشت که با بحران کرونا در کشور مواجه شدیم و برخی از خدمات فعال غربالگری به دلیل خطرات ابتلای مردم به کرونا متوقف شد.

قبل از شیوع کرونا در کشور، طرح «پیمایش ملی عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر» در حال انجام بود که در آن پیمایش هر سه الی چهار سال یکبار ۳۰ هزار نفر از هموطنان را به صورت تصادفی انتخاب می‌کنیم و عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر از جمله فشار خون را اندازه گیری می کنیم تا ببینیم روند ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر در طول زمان چگونه است و مداخلات ارائه شده به هموطنان جواب مناسب داده است یا خیر.

*50 درصد مبتلایان به فشار خون از بیماری خود مطلع نیستند

چند درصد از ایرانی‌ها فشار خون خود را کنترل می‌کنند؟

متاسفانه با پدیده کرونا مجبور شدیم طرح را متوقف کنیم ولی به محض اینکه شرایط به حالت طبیعی برگردد این پیمایش را ادامه خواهیم داد. امیدواریم مجموعه اقداماتی که انجام شده تاثیر مثبت داشته باشد.  اول اینکه آگاهی مردم را بالا برده باشیم، در سال ۹۵ بررسی‌های ما نشان داد که 50 درصد افراد مبتلا به فشار خون از بیماری خود مطلع نبودند و امسال امیدواریم بتوانیم نتیجه این پیمایش را تکمیل و اعلام کنیم تا ببینیم تاثیر اجرای کمپین چگونه بوده است.

کنترل کردن فشار خون بالا در بیماران دومین هدف این کمپین بوده است، به طوری که پیمایش قبلی ما نشان می‌داد تنها ۴۰ درصد از افراد دارای فشار خون بالا فشار خود را کنترل می‌کنند که با آموزش‌های ارائه شده به مردم و فراخوان مجدد افرادی که فشار خون آنها تحت کنترل نبود امیدوار بودیم این روند بهبود پیدا کند. در عین حال در مهرماه امسال قصد داریم ادامه این پیمایش را انجام دهیم تا ببینیم آگاهی مردم چقدر افزایش داسته است.

آموزش‌های لازم در این کمپین چقدر برای مردم مفید بوده است؟

پس از اجرای کمپین پیمایش تلفنی وسیعی در سراسر کشور انجام دادیم و حدود ۵۰ هزار نفر نفر از افرادی که در کمپین شرکت کرده بودند را دعوت به مصاحبه کردیم و در مورد کمپین از آنها سوال کردیم و درصد بسیار بالایی از مردم در اثر کمپین رفتار خود را اصلاح کرده بودند و از عوامل خطر و اهمیت فشار خون بالا آگاهی یافته بودند که این موضوع برای ما امیدوار کننده بود.

*70 درصد فوتی‌های کرونا بیماری زمینه‌ای داشتند

چند درصد فوتی‌های کرونا به بیماری زمینه‌ای مبتلا بودند؟

امسال به دلیل بیماری کرونا روز آگاهی بخشی فشار خون، آبان‌ماه  خواهد بود که امیدواریم در آن زمان مجدداً یک دوز تقویت کننده اطلاع رسانی به جامعه تزریق کنیم تا تاثیر پیام‌ها همچنان در خاطر جامعه باقی بماند. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که در شرایط عادی بالا بودن فشارخون و تحت کنترل نبودن آن بسیار اهمیت دارد، اما در شرایط اپیدمی کرونا اهمیت این موضوع دو چندان می شود به دلیل اینکه ۷۰ درصد مرگ و میر ناشی از ابتلا به کرونا در افرادی اتفاق افتاده است که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون مبتلا بودند.

بیماری‌های زمینه‌ای بیماری‌های غیرواگیر هستند، درست است کرونا بیماری واگیر و ویروسی است که به افراد انتقال پیدا می‌کند اما روی افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند  و از بیماری های غیرواگیر رنج می‌برند تاثیر بیشتری دارد، از جمله بیماری‌های غیرواگیر می‌توان به دیابت و بیماری‌های تنفسی و فشار خون اشاره کرد این افراد چندین برابر افراد عادی در برابر خطر قرار دارد آمارها نشان می‌دهد بیمارانی که سن بالا دارند یا به بیماری زمینه‌ای مبتلا بودند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دارند.

*فوت سالانه 300 هزار نفر به دلیل بیماری غیرواگیر

با توجه به توضیحات شما می‌توانیم بگوییم فشار خون کشنده‌تر از کرونا است؟

قبل از بیماری کرونا مهمترین دلیل مرگ در جامعه ما به دلیل بیماری‌های غیرواگیر بوده است و در همه این مدت نیز کمتر از ۱۰ هزار نفر به دلیل بیماری کرونا جان خود را از دست دادند در حالی که سالانه بیش از ۳۰۰ هزار مرگ به دلیل بیماری های غیرواگیر در کشور اتفاق می‌افتد که از این میان نزدیک به ۱۰۰ هزار مرگ به دلیل فشار خون بالا و عواقب آن رخ می‌دهد که این آمار بسیار خیره کننده است. در صورتی که بتوانیم روی این عامل خطر تاکید کنیم و به مردم آموزش دهیم و کیفیت مراقبت‌های پزشکی را بهبود بخشیم می‌توانیم جلوی بخش قابل ملاحظه‌ای از این مرگ‌ها را بگیریم.

*شیوع 3  برابری فشار خون طی سه دهه گذشته

روند مرگ‌های ناشی از ابتلا به فشار خون طی سال‌های اخیر چگونه بوده است؟

در سه دهه گذشته شیوع فشار خون در کشور تقریباً سه برابر شده است و اگر به همین شکل پیش برویم انتظار می‌رود در ۵ تا ۶ سال آینده این میزان به چهار برابر برسد. در ۳۰ سال پیش میزان شیوع فشار خون ۱۰ درصد بوده است؛ در حالی که اکنون به ۳۰ درصد رسیده و تا چند سال دیگر به ۴۰ درصد خواهد رسید؛ در نتیجه اگر کاری انجام ندهیم با بحران جدی مواجه می‌شویم. لذا برنامه‌های جامعی برای کنترل فشار خون در نظر داریم؛ یعنی با کنترل عوامل خطر جلوی فشار خون بالا را بگیریم.

همه اینها نشان می‌دهد که این بیماری چقدر مهم است. از طرفی دیگر خصوصیتی که فشار خون بالا دارد این است که قابل شناسایی و کنترل است. یعنی با یک تجهیزات ساده مثل فشارسنج قابل شناسایی بوده و با داروهای موجود نیز قابل کنترل است؛ بنابراین این یکی از اولویت‌های اصلی وزارت بهداشت است.

* زمان اندازه‌گیری فشار خون

 هر فرد چند وقت یکبار باید فشار خون خود را کنترل کند؟

این موضوع بستگی به آن دارد که فرد عوامل خطر دیگر را دارد یا خیر یا اساساً فشار خون وی بالاست. در مراکز درمانی اگر یک فرد ۳۰ تا ۴۰ سال فشار خون خود را بگیرد و عوامل دیگر خطر در آن را بسنجیم و مشکلی نداشته باشد به وی اعلام می‌کنیم برای اندازه‌گیری فشار خون خود سه سال دیگر مراجعه کند. اگر یک عامل خطر وجود داشته باشد یا سن فرد از ۴۰ سال به بالا باشد باید هر سال فشار خون خود را اندازه بگیرد؛ یعنی حداقل سالی یکبار این کار را انجام دهد. اگر فشار خون بالا داشته باشد به او اعلام می‌کنیم تا هر ماه برای اندازه‌گیری فشار خون مراجعه کند و هر سه ماه یکبار نیز پزشک وی را ویزیت می‌کند؛ این پروتکل‌هایی است که در مراکز بهداشتی و درمانی رعایت می‌شود.